Wyroby akcyzowe

Funkcjonariusze celni przeprowadzają bieżące i doraźne czynności kontrolne wyrobów akcyzowych. Służba Celna, jako umundurowana formacja, została zobowiązana przez ustawodawcę m.in. do wykonania zadań mających na celu zapewnienie wpływów budżetowych z tytułu podatku akcyzowego. Zadanie to jest niebagatelne, gdyż wpływy do budżetu z tego tytułu osiągnęły w roku 2014 (do listopada) ponad 62 mld złotych, co stanowiło ponad 22% wpływów ogółem. Wpływy te wynikają m.in. z wpłat z tytułu produkcji, jak i sprzedaży wyrobów akcyzowych oraz wprowadzania wyrobów akcyzowych na obszar celny UE lub wyprowadzania tych wyrobów z tego obszaru, przemieszczania wyrobów akcyzowych w związku z dostawą lub nabyciem wewnątrzwspólnotowym.

Jednym z najskuteczniejszych narzędzi wykorzystywanych przez Służbę Celną jest kontrola przewożonych towarów na drogach, gdyż daje możliwości wykrycia sprawców na "gorącym uczynku".

Służba Celna dokłada znacznych starań, aby kontrole w drodze były jak najmniej uciążliwe dla uczestników obrotu gospodarczego, stąd każda taka kontrola jest uzasadniona określonymi przesłankami. Główną z nich jest wynik analizy ryzyka, która obejmuje np. kierunki przemieszczania produktów akcyzowych, informacje pozyskane ze źródeł własnych oraz przekazywane przez inne służby. Mając na uwadze skuteczne rozpoznawanie przestępstw i wykrycie ich sprawców, ustawodawca nadał Służbie Celnej szereg niezbędnych uprawnień. Stąd w trakcie realizacji czynności kontrolnych funkcjonariusze celni są uprawnieni m.in. do: zatrzymania oraz wstępu do środka transportu, legitymowania kierowców i osób uczestniczących w przewozie, badania wyrobów akcyzowych oraz dokumentów, dokonania oględzin oraz rewizji pojazdu, przeszukania osób i środków transportu, żądania złożenia ustnych lub pisemnych oświadczeń od podmiotów podlegających kontroli, przesłuchania świadków oraz zasięgnięcia opinii biegłych, nakładania zamknięć urzędowych, zabezpieczenia zebranych dowodów, sporządzenia kopii dokumentów, sporządzenia dokumentacji filmowej lub fotograficznej, pobierania próbek kontrolowanych wyrobów akcyzowych oraz w uzasadnionych przypadkach zatrzymywania osób i rzeczy.

W zasadzie każda kontrola przeprowadzana przez specjalną Grupę Mobilną (jedną z 16 w kraju) zaczyna się od sprawdzenia dokumentacji związanej z przewozem przesyłek towarowych, które powinna posiadać i przedstawić do kontroli osoba wykonująca transport, tzn.: list przewozowy, zlecenie przewozu, manifest. Następnie sprawdzana jest dokumentacja wymagana w związku z przemieszczaniem wyrobów akcyzowych. Co warto podkreślić, Służba Celna cały czas dąży do wprowadzania coraz to nowszych produktów i idzie w stronę informatyzacji, co oznacza, że mamy do czynienia z coraz mniejszą ilością dokumentów papierowych, które zastępowane są tymi przesyłanymi elektronicznie. I to zarówno między konkretnymi komórkami, jak i punktami granicznymi.
Dlatego już niedługo wersja papierowa wydawana będzie jedynie na żądanie przewoźnika, ale główny dokument będzie w Internecie, gromadzony w odpowiednich bazach. Należy mieć na uwadze, że jeśli funkcjonariusze celni podejmują czynności kontrolne, to tylko wtedy, gdy są one niezbędne celem wyeliminowania zagrożeń zidentyfikowanych na etapie wcześniejszych analiz.
Samo przeprowadzenie kontroli w drodze nie musi być uciążliwe dla kierowcy. Wystarczy, że przedstawi wiarygodne dokumenty potwierdzające legalność przewożonych wyrobów akcyzowych. Gdy w trakcie kontroli funkcjonariusze nie stwierdzą nieprawidłowości, to mogą nawet nie sporządzać protokołu, jednak są do tego zobligowani na żądanie kontrolowanego i wtedy jego podpisanie kończy całą procedurę kontroli.

Jeżeli jednak w trakcie czynności funkcjonariusze ujawnią nieprawidłowości, taki protokół obligatoryjnie zostaje sporządzony. W zależności od skali nieprawidłowości podejmowane są kolejne czynności. Gdy dochodzi do wykrycia przewozu nielegalnych wyrobów akcyzowych, np. próby przemytu, w pierwszej kolejności prowadzone są czynności wobec dysponującego wyrobami akcyzowymi, tj. kierowcy, a następnie ustala się rolę przewoźnika oraz wysyłającego i odbiorcy. W konkretnej sprawie funkcjonariusze wszczynają postępowanie dochodzeniowo-śledcze i realizują niezbędne czynności procesowe: zatrzymanie wyrobów akcyzowych, przesłuchanie kierowcy i innych świadków oraz wykonują dodatkowe czynności, które mogą się przyczynić do właściwego udokumentowania przestępstwa i, oczywiście, powiadamiają o tym prokuraturę.

Może się zdarzyć, że dla udokumentowania przestępstwa niezbędne będzie zatrzymanie środka transportu jako dowodu w sprawie, a nawet na poczet wymierzonej w przyszłości kary. Tym samym przewoźnik musi się liczyć również z faktem, że może nawet dojść do przepadku pojazdu w momencie udowodnienia, że służył on ewidentnie do przemytu.

Niezmiernie ważną rzeczą jest fakt, że postępowanie dochodzeniowo-śledcze jest prowadzone przez urząd celny właściwy dla miejsca ujawnienia wykroczenia (przestępstwa). Stąd kierowcy, jak i przewoźnicy winni mieć świadomość przyszłych uciążliwości, jakie mogą być skutkiem ich błędów czy też niefrasobliwości. Może się bowiem zdarzyć, że kierowca w chwili kontroli nie był w stanie przedstawić dokumentów potwierdzających legalność wyrobów akcyzowych, a w toku kolejnych wyjaśnień składanych w późniejszym czasie już w urzędzie celnym prowadzącym postępowanie przedstawione zostaną dokumenty potwierdzające ich legalność i wszczęte postępowanie zostanie umorzone.

Podejmując się więc przewozu towarów objętych akcyzą, warto mieć świadomość, że w przypadku kontroli i stwierdzonych w czasie jej prowadzenia nieprawidłowości sankcje zarówno dla kierowcy, jak i przewoźnika mogą być naprawdę dotkliwe.

Grzegorz Ramza, Służba Celna